Şehir hayatı
saat 7’den sonra hızlanır. Fırınların seher vaktinden bu yana çıkardıkları ekmekler güne erken başlayan büfelere dağıtılmıştır. Simit arabaları dolmaya başlamış, pastaneler ve börekçiler sıcacık buharı tüten kol böreklerini camın önüne dizmişlerdir. Mesaileri erken başlayan, ya da trafiğe kalmadan fabrikalarına varıp gece vardiyasından çıkacakları evlerine kavuşturacak işçiler servislerle geçmektedir. Belki de babaannesiyle yürüyen bir ilkolkul ya da arkadaşı evden inene kadar köşede onu bekleyen lise öğrencisi. Ekserisi beyaz ve gri olan otomobiller dörtlüyü yakıp pastanelerin önünde park ediyor. Çorbacılarda dünyanın hiçbir derdini kafaya takmamış, çünkü hâlâ uyanamamış esnaflar kelle ile mercimek arasında kararsız bir haldeler.
Şehir uyanmıştır. Birazdan çalacak ders zillerinin, sipariş edilip anca gelmiş malların indirilmeye başlamasının, banka emekli kuyruklarının belediye temizlik işçilerinin, seyyar satıcıların, büyüklerinin gözetiminde parka çıkacak küçüklerin ve sabah antrenmanına başlayan şehrin alt liglerdeki futbol takımının zamanı başlamıştır. Herkes şehir denen bu karmaşık devranın içerisinde kendi bildiği, kendi rızkı için uğraşıp didinmeye başlamaktadır. Zabıtalardan dış mahallelerdeki şehrin zengininin villasındaki bahçıvana kadar herkes bir hülyanın mı yoksa kaçınılmaz realitenin mi peşindedir, belli değil. Hepsinin iki ortak noktası var: biri bu şehrin ferdi olmaları, diğeri ise hepsinin kendi hayalleri, dünyaları olması.
Her insan bir âlemdir. Çünkü her insan kendi dünyasını yaşamaktadır. Her ne kadar başkasının dünyasında ona atfedilen değer kadar hacim sahibi olsa da kendi dünyasının merkezinde yine kendisi vardır. Bazen yalan dünyanın koşturmacasına, dedikodusuna, hayaline, heyecanına kapılıp gözden kaçırdığımız mesele de bu aslında. Başka insanların da dünyasının olduğunu, olabileceğini çabuk unutuyoruz. Aklımıza gelse dahi birkaç dakika süren bir farkındalık. Şehir de aynı bizim gibi işte. Her şehrin kendi hakikati vardır. Her şehir kendisini en güzel, en düzenli, en iyi olarak görür. Şehir her ferdiyle kendisini dünyanın merkezinde ve başka şehirlerde yaşayanlardan şanslı olarak tanımlar. Çünkü dünya bu şehri esas alarak kurulmuştur. Hele İstanbul bu duyguyu en çok hissettiren yerdir. Hatta bu çekim gücü sayesinde kendi dünyasını küçük şehirlerde kurmuş insanlara dahi bir eksiklik hissi uğratır, dünyanın merkezinde gören kişilere dahi başka yerlerin daha mühim olduğu duygusunu az da olsa hissettirir.
Şehirlerin Ruhu
Şehrin ve mekanın ruhu denen şey işte tam olarak budur. Oraya sinen, dimağlarda orasını farklı kılan şeylerin bütünü şehrin ruhunu temsil eder. Bu yüzden bu ruhtan tatmış olanlar yıllar boyu gurbette de kalsalar bir yanları eksikmiş gibi gelir. Bülbülün altın kafesle olan imtihanı gibi düşünün. Zaman gelip şehrinden bunalsa, kaçsa dahi kişi pişmanlığı, en azından hayıflanma süreci fazla uzun sürmez. Bir keşke tüm kaçışlarına, aldanışlarına rağmen yüreğinin ortasına oturur. Çünkü her şehir ruh ile insana başka yerde bulamayacağı birtakım hisler zerk etmekte.
Şehir hayatındaki ruhu yakalayamayan insanlar ise bir kaçışın peşine düşerler. Buna kimi yeraltı edebiyatı, kopmuşluk, nihilist bir yaşam biçimiyle; kimisi de kırsala duyduğu şiddetli özlem ve şehirde köyü yaşamaya çalışmakla tepki verir. Her yerde bu iki insandan da vardır. Yalnız maddi durumu yeterli olan çiftlik evi , av köşkü gibi alternatiflere sahipken, alt gelirli şehrin merkezine köyü getirmeye çalışmaktadır. Çünkü şehir hayatı ürkütecek kadar karmaşık ve çok yönlüdür. Kırsalın sükunetine ve yüzlerce yıllık değişmemiş toplumsal kalıplarına alışkın olan kişi de elbette bu mekanizmaya yabancı kalacak, kabuğunu kıramayacaktır. Bu korkunun üstünü de aidiyeti olan köy değerleriyle kapatmaya, değişmediği imajini vermeye çalışacaktır.
Şehrin ruhunu yakalamak, teneffüs etmek huzurlu bir bir şehir hayatı için elzem elbette. Bu ruhu yakalamak ise sanıldığı kadar zor değildir. Yazılı ve yazılı olmayan kurallara uymak ve değişime, dönüşüme dogmatik bir tavır takınmamak (elbette değişim dogmatiği de olmamak) yeterlidir. İlk akla gelmesi gereken ise o şehrin insanlarına göre orasının dünyanın merkezi olduğu gerçeğidir. Bu önemlidir. Çünkü her insan yaşadığı yer konusunda bu ahkâma sahiptir. Zaten o şehrin ruhunu oluşturacak olan duygu da bu aidiyet olacaktır. Şehirler insanlardan çok daha hızlı değişirken insanlarda bu duygu kalmaya devam edecektir. Tabi zaman geçtikçe bu duygu daha çok geçmişe özleme dönse de, yıpransa, azalsa da tekâmülü devam edecek; eskilerin kabul etmeyeceği bir formla yeniden hayatın dehlizlerine, çöp arabalarının dumanlarına, kavşağa ekilmiş lalelere, minarenin bakım görmemiş hoparlörünün cızırtısına sinecektir.
Yorumlar
Yorum Gönder